-
1 работа
1. ж см. работать2. ж в разн. знач.эш, хеҙмәтумственная работа — аҡыл хеҙмәте, баш эше
3. жпродукт трудахеҙмәт, эш -
2 а
I1. союз противит.употребляется для соединения противопоставляемых предложений или членов предложенияә, киреһенсә; ләкин, әммә-ләкин, -ға/-гә ҡарамаҫтан (ҡарамай, ҡарамайынса)я вернулся домой, а он остался — мин өйгә ҡайттым, ә ул ҡалды
я зайду к вам не сегодня, а завтра — мин һеҙгә бөгөн түгел, ә иртәгә инеп сығырмын
до начала сеанса осталось пять минут, а людей в зал не пускают — сеанс башланырға биш минут ҡалған, ләкин халыҡты залға индермәйҙәр
он учится в вузе, а вот ты не сумел — ул юғары уҡыу йортонда уҡый, ә бына һин булдыра алманың
он человек простой, а ведь имеет вес в обществе — ул ябай кеше, ә шулай ҙа йәмғиәттә абруйы бар
2. союз присоед.-усил.в соединении с вопросительными местоимениями или местоимёнными наречиями `конечно`, `безусловно так`әлбиттә, фәҡәт шулайи пришёл?! – А то как же! — килгәнме?! – Элбиттә!
а (не) то — юғиһә, бүтәнсә булһа
иди своей дорогой, а не то получишь от меня — юлыңда бул, юғиһә кәрәгеңде алырһың
3. союз противит. уступуказывает на уступительный характер противопоставления предложений или их членов(ә) шулай булһа ла, (ә) шулай ҙа, тик, барыбер, да/дәможете остаться при своём мнении, а всё-таки я прав — үҙ фекерегеҙҙә ҡалығыҙ, ә мин барыбер хаҡлымын
4. союзсопоставитсоединяя предложения, служит сопоставлению их главных или второстепенных членов, а так же служит сопоставлению одновременных событий и действийә, шул ваҡытта, шул саҡта, -ға/-ғә килгәндә; шул (ике) аралаотец ушёл, а сын продолжал стоять — атаһы китеп барҙы, ә улы тора бирҙе
отец развёл костёр, а дети пошли за ягодами — аталары ут яғып ебәрҙе, ә балалар еләккә китте
5. союз присоед.употребляется для присоединения предложений или членов предложенийәвдоль плетня в один ряд посажена смородина, а далее растёт какое-то дерево — ситән буйлап бер рәт ҡарағат ултыртылған, ә унан ары ниндәйҙер ағас үҫеп ултыра
сначала мы посетили выставку, а затем музей — башта күргәҙмәлә, ә һуңынан музейҙа булдыҡ
6. союз присоед.в сочетании со словами `значит`, `потому`, `следовательно`, `стало быть` и т.п. присоединяет предложения или члены предложения, в которых содержится вывод, заключение из сказанного ранеешуға күрә, тимәк, шунлыҡтанего пока никто толком не знает, а потому о нём ничего не говорят — уны әлегә бер кем йүнләп белмәй, шуға күрә уның тураһында бер нәмә әйтмәйҙәр ҙә
7. союз присоед.в сочетании с местоимением `всё` присоединяет предложения или члены предложения, указывающие на причину высказанного ранееә барыһы (бөтәһе, һәммәһе)откололся я от своих друзей, а всё из-за тебя — дуҫтарымдан айырылдым мин, ә барыһы һинең арҡала
8. союз присоед.в сочетании со словами `кстати`, `впрочем` и т.п. употребляется для передачи внезапности изменения мыслиәйткәндәй, ә шулай ҙаон ещё не приехал. А кстати, ты не забыл прихватить с собой документы? — ул әле ҡайтып етмәне. Эйткәндәй, һин үҙең менән документтарыңды алырға онотманыңмы?
9. союз присоед.-усил.употребляется в начале вопросительных и восклицательных предложений для усиления выразительности (часто в сочетании с местоимениями и наречиями `как`, `какой`, `сколько`)әа сколько я терпел – уму непостижимо! — ә мин күпме түҙҙем – аҡылға һыймаҫлыҡ!
10. союз присоед.-усил.в начале ответов на вопросы придаёт большую выразительность ответу, выделяя то или иное словоә, (йә) булмаһа, юғиһә, юҡһакак ты сказал? – а никак! — нимә тинең? – ә бер нисек тә!
а не то сходил бы в магазин — булмаһа, магазинға барыр инең
спеши, а то опоздаешь — ашығыңҡыра, юҡһа һуңларһың
сходите туда сами, а то пошлите кого-нибудь — унда һеҙ үҙегеҙ барығыҙ, йә булмаһа берәйһен ебәрегеҙ
II1. частица вопросит.как отклик на обращение или при переспрашивании нерасслышанногоәа? Ничего ведь не слышу, говори отчётливей — ә? Бер нәмә лә ишетмәйем бит, асығыраҡ һөйлә
2. частица вопросит.после предложений, требующих ответа, подтверждения и т.п., выражает побуждение к ответу или к действиюә, эйемечто ты натворил, а? — нимә эшләнең һин, ә?
3. частица вопросит.в вопросах и восклицаниях выражает сильное удивление, восхищение или возмущениеәвот парень, а! — егете лә егете бит, ә!
кого осрамили ведь, а?! — кемде хур иттеләр бит, ә?!
4. частица побудит.употребляется при повторном обращении к кому-л. для привлечения вниманияәсмотри-ка, что он делает, а? — ҡара әле, нимә эшләй ул, ә?
1. межд.выражает припоминание, догадку, удивлениеә, ә-әа-а, это ты? — ә-ә, был һинме ни?
а, вот как! — ә, бына нисек!
2. межд.выражает узнавание (при встрече с кем-л.)ә, ә-ә, әһәа, вот куда вы спрятались! — әһә, бына ҡайҙа йәшенгәнһегеҙ икән!
3. межд.выражает удовольствие, радость (при виде кого-чего-л.)ә, уйа, мамочка! Как я рад тебя видеть! — уй, әсәкәйем! Һине күреүемә шундай шатмын!
4. межд.выражает досаду, негодование, угрозу, злорадствоә, әһәа, вы ещё сопротивляетесь! — әһә, һеҙ ҡаршылашаһығыҙмы әле!
5. межд.выражает решимостьэйа! Была не была — эй! Булды ни ҙә, булманы ни
6. межд.выражает ужас, отчаяние, боль и т.п.уйа-а-а, не трогайте меня, ради бога! — уй, алла хаҡы өсөн, миңә теймәгеҙ!
-
3 вольный
1. прил.азат, ирекле, бойондороҡһоҙ2. прил.иркен3. прил.свободолюбивыйхөр, азатлыҡ...ы4. прил.только кратк. ф., с неопр. или в чёмихтыярлы, иреклеон волен поступать по-своему — ул үҙенсә эшләргә ихтыярлы, уйларға ирекле
5. прил.несдержанныйтыйнаҡһыҙ, әҙәпһеҙ, тәртипһеҙ6. прил.не стеснённый законамисикләүһеҙ, иреклевольные упражнения спорт. — ирекле күнекмәләр
вольный город ист. — ирекле ҡала (үҙ аллы ҡала-дәүләт)
-
4 выпустить
1. сов.кого-чтосығарыу, сығарып ебәреү2. сов. чтосығарыу, сығарып ҡуйыу3. сов. чтоувеличить в длину или в ширинуебәреү, оҙонайтыу, киңәйтеүвыпустить снаряд (заряд, пулю и т.п.) — атыу
выпустить в свет — донъяға сығарыу, баҫыу
выпустить из виду — күрмәй ҡалыу, күҙ уңынан ысҡындырыу
выпустить из памяти — онотоу, иҫтән сығарыу
выпустить из рук — ҡулдан ысҡындырыу, файҙалана алмау
4. сов.кого-чтовыгнать скот куда-л., откуда-л.ҡыуыу, сығарыу, сығарып ебәреү, ағытыу5. сов. чтоағыҙыу, ебәреү, сығарыу6. сов.кого-чтоперестать держатьысҡындырыу, төшөрөү, ысҡындырып (төшөрөп) ебәреү7. сов.кого-чтоотпустить на свободуиреккә сығарыу, азат итеү8. сов.кого-чтосығарыу, әҙерләп сығарыу9. сов. чтопроизвести, выработатьетештереү, (эшләп) сығарыу10. сов. чтоиздать(баҫып) сығарыу, нәшер итеү11. сов. чтотөшөрөү, төшөрөп ҡалдырыу, алып ташлау -
5 застичь
сов. кого-чтоөҫтөнә баҫыу (сығыу), көтмәгәндә барып сығыу, эләктереү -
6 навыворот
1. нареч.; разг.наизнанкутиҫкәре (кире) яғы менән2. нареч.; разг.наобороткиреһенсә -
7 смять
1. сов. чтотаушалдырыу, йомарлау, бөгәрләү, бөтәрләү, борһалау, ойпалап бөтөрөү2. сов.иҙеү, тапау, баҫыу3. сов.йәмшәйтеү; смять шляпу эшләпәне йәмшәйтеү4. сов. перен.ҡыҫырыҡлау, көс менән тарҡатыу
См. также в других словарях:
әвәләү — диал. 1. Нәрсәнең дә булса эчендә яки өстендә әйләндерә әйләндерә тәгәрәтү 2. Нәр. б. кул белән арлы бирле йөртеп, оештырып йомры яки башка формага китерү. Йоннан, мамыктан, һ. б. тәгәрәтеп, угалап берәр нәрсә эшләү; басу бер пар киез итек әвәләп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әүкәләү — диал. 1. Нәрсәнең дә булса эчендә яки өстендә әйләндерә әйләндерә тәгәрәтү 2. Нәр. б. кул белән арлы бирле йөртеп, оештырып йомры яки башка формага китерү. Йоннан, мамыктан, һ. б. тәгәрәтеп, угалап берәр нәрсә эшләү; басу бер пар киез итек әвәләп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эләгү — 1. Хәрәкәт итүне тоткарлардай берәр нәрсәгә орынып, ышкылып яки терәлеп калу 2. Тотылу, кабу балык э. 3. Тию, тиеп китү башына пуля э. 4. Ирексездән нин. б. шартлар, хәлләр эчендә калу, дучар булу коллыкка э. 5. Җинаять эшләп, кулга алыну.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
